Tư vấn về phòng ngừa sốt xuất huyết
Phó giáo sư - bác sĩ Phan Trọng Lân, Viện trưởng Pasteur
TP HCM tư vấn về cách phòng ngừa sốt xuất huyết.
Chào bác sĩ Lân ạ. Bác sĩ cho hỏi làm thế nào để phân biệt bệnh sốt
xuất huyết với các bệnh khác ạ. Dấu hiệu bệnh sốt xuất huyết là gì và
khi nào thì điều trị tại nhà, giai đoạn này phải đưa đến bệnh viện.
Lê Thị Lan, 37 tuổi, Hà Nội
Xin chào độc giả VnExpress.
Bệnh sốt xuất huyết do
vi rút Dengue gây ra, nên được gọi tên chính xác là sốt xuất huyết
Dengue nhằm phân biệt với các bệnh sốt xuất huyết khác, vì có rất nhiều
bệnh có triệu chứng khởi phát và diễn tiến giống với bệnh sốt xuất huyết
Dengue.
Bệnh sốt xuất huyết Dengue thường bắt đầu bằng sốt cao đột ngột, kéo
dài liên tục từ 2-7 ngày, kèm theo nhức đầu, chán ăn, buồn nôn, đau sau
hốc mắt, đau cơ, đau khớp, da xung huyết, có thể có chấm xuất huyết dưới
da, chảy máu chân răng hoặc chảy máu cam. Có trường hợp diễn tiến nặng
hơn, bệnh nhân vật vã, li bì, lừ đừ, đau bụng do gan to, nôn nhiều, xuất
huyết niêm mạc, tiểu ít. Trường hợp nặng, bệnh nhân bị sốc, hoặc xuất
huyết nặng, hoặc suy tạng, có thể tử vong.
Cách xử lý tốt nhất là đưa bệnh nhân đến ngay cơ sở y tế gần nhất ngay
khi bị bệnh để được bác sĩ chẩn đoán và theo dõi. Bác sĩ là người quyết
định nên điều trị tại nhà hay ở bệnh viện tùy theo diễn tiến bệnh của
từng bệnh nhân.
Lưu ý bạn rằng nếu bệnh nhân được quyết định điều trị tại nhà, bạn cần
nghe kỹ và làm đúng lời dặn của bác sĩ về cách chăm sóc và theo dõi tại
nhà để phát hiện sớm khi bệnh nhân có dấu hiệu chuyển nặng.
Em có 2 đứa con, một 6 tuổi một 2 tuổi. Bé lớn vừa bị sốt xuất huyết,
đã xuất viện về nhà nhưng vẫn phải tiếp tục theo dõi. Em lo cháu nhỏ sẽ
bị lây. Xin hỏi bác sĩ bệnh này cơ chế lây như thế nào, em phải làm gì
để phòng ngừa bệnh cho bé nhỏ. Con lớn của em bị bệnh rồi liệu có tái
phát nữa hay không? Xin cám ơn.
Thanh, 30 tuổi, Cần Thơ
Vi rút Dengue gây bệnh sốt xuất huyết có tổng cộng 4 tuýp khác nhau.
Khi nhiễm bất kỳ một tuýp vi rút Dengue nào, cơ thể bạn sẽ miễn nhiễm và
không mắc bệnh lại với chỉ tuýp đó, nhưng các tuýp vi rút Dengue khác
thì không. Do vậy, về lý thuyết, mỗi người có thể sẽ mắc sốt xuất huyết 4
lần trong cả đời người. Nếu bé mới mắc sốt xuất huyết lần đầu, bé có
thể còn mắc bệnh thêm 3 lần nữa bởi các tuýp vi rút Dengue còn lại.
Bệnh sốt xuất huyết Dengue do muỗi vằn truyền. Khi muỗi hút máu bệnh
nhân, vi rút Dengue sẽ theo máu vào con muỗi, phát triển trong con muỗi
và truyền qua cơ thể người khi muỗi chích hút máu những người khác.
Khi có bệnh nhân sốt xuất huyết, nghĩa là nơi đó có muỗi đã nhiễm vi
rút Dengue. Do vậy, phải diệt hết muỗi tại nơi có bệnh nhân và diệt sạch
lăng quăng tại nơi đó để không có muỗi mới xuất hiện. Thời gian đầu của
biểu hiện bệnh, là lúc vi rút Dengue phát triển trong cơ thể người
bệnh, tạo cơ hội cho muỗi đốt và làm lây lan sang người khác, do đó bệnh
nhân nên ngủ mùng. Người khỏe mạnh còn lại nên tránh để muỗi chích.
Xin hỏi bác sĩ em phải chích ngừa sốt xuất huyết cho con em như thế nào, cháu mới hơn một tuổi. Em cám ơn.
Hòa Vang, 29 tuổi, Đà Nẵng
Cho đến nay sốt xuất huyết Dengue vẫn chưa có văcxin phòng bệnh.
Hiện nay trên thế giới đang có nhiều nghiên cứu tìm kiếm văc xin ngừa
bệnh sốt xuất huyết. Kết quả nghiên cứu mới nhất của văcxin sốt xuất
huyết, cho thấy có khả năng tạo ra văcxin hiệu quả và an toàn cho người.
Nghiên cứu này còn kéo dài thêm 3 năm nữa mới có kết quả chính thức
cuối cùng. Đến lúc đó, nhà sản xuất sẽ có hướng dẫn sử dụng cụ thể cho
văcxin sốt xuất huyết này.
Xin hỏi bác sĩ, nhà hàng xóm tôi có người mắc bệnh sốt xuất huyết. Bên y
tế dự phòng đã tới xịt thuốc khử trùng. Tuy nhiên tôi vẫn rất lo ngại
muỗi sốt xuất huyết trong xóm vẫn còn nhiều có thể làm lây lan bệnh ra
xung quanh, Tôi phải làm thế nào để phòng bệnh cho cả gia đình, nhà tôi
có nhiều trẻ con. Xin cám ơn.
Tien Thanh, 32 tuổi, TP HCM
Tôi rất cảm thông với lo lắng của bạn vì lo ngại đó rất chính đáng và
có cơ sở. Khi có bệnh nhân, nghĩa là muỗi vằn ở khu vực đó đang nhiễm vi
rút Dengue, sẵn sàng truyền bệnh cho người khác.
Khi phát hiện bệnh nhân sốt xuất huyết, cán bộ y tế dự phòng phun hóa
chất diệt muỗi ngy nhằm diệt sạch muỗi không chỉ ở nhà bệnh nhân, mà còn
ở khu vực xung quanh với diện tích đủ rộng, dự phòng muỗi nhiễm vi rút
đã bay ra khỏi nhà bệnh nhân. Tuy nhiên, công việc này chỉ diệt được
muỗi khi đang phun, không diệt được muỗi mới nở ra sau đó. Những con
muỗi mới này sẽ chích bệnh nhân có sẵn trong khu vực và trở thành muỗi
nhiễm vi rút để tiếp tục truyền bệnh.
Do vậy, điều quan trọng là mỗi người dân cần chung tay với y tế bằng
cách diệt sạch lăng quăng trong và ngoài nhà mình trước khi phun hóa
chất diệt muỗi, và duy trì hoạt động này hàng tuần sau đó. Khi đó, khu
vực bạn đang sống sẽ không có lăng quăng, không có muỗi nhiễm vi rút và
không có muỗi mới. Như vậy chúng tôi gọi là diệt tận gốc và triệt để
giúp gia tăng và kéo dài hiệu quả của phun hóa chất.
Công việc này phải đồng lòng, tất cả mọi nhà trong khu vực đều phải
thực hiện. Có vậy, bạn sẽ hết lo lắng cho gia đình mình và trẻ con.
Tôi muốn gửi tới giáo sư một bài thuốc chữa bệnh sốt xuất huyết dân
gian, giúp người bệnh mau khỏi và không phải đến bệnh viện: khi phát
hiện người bệnh sốt xuất huyết. Chỉ cần dào một củ khoai ngứa (ở miền
Bắc gọi là củ ráy), gọt vỏ mài thành nước, sau đó dùng cọng lá chuối cắt
vát miết vào đĩa nước khoai ngứa, miết từ xương gáy xuống tận xương
cụt, ngày làm 3 lần, sáng trưa chiều. Sau một ngày hạ sốt ngay, sau 3
ngày khỏi ốm (khi bị sốt xuất huyết miết củ khoai ngứa lên người, người
bệnh không bị ngứa). Tôi đã được bố tôi chữa khỏi bệnh. Xin giáo sư phổ
biến cho người dân.
Nguyễn thị Huyền, 62 tuổi, 222 Âu cơ ,quận Tây hồ, tp Hà Nội
Sốt xuất huyết là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm chưa có văcxin dự phòng,
chưa có thuốc điều trị đặc hiệu. Do đó giải pháp nào giúp cho người dân
giảm tác động của bệnh, đều quý báu. Có lẽ cán bộ y tế nói chung, y tế
dự phòng nói riêng trân trọng và cám ơn đóng góp của cô.
Chủ trương của ngành y tế nước ta là đông tây y kết hợp trong điều trị
bệnh. Bộ Y tế cũng đã ban hành hướng dẫn sử dụng nhiều bài thuốc y học
cổ truyền trong điều trị sốt xuất huyết Dengue. Các bài thuốc này đã và
đang chứng tỏ hiệu quả trong điều trị nâng đỡ và điều trị triệu chứng
cho những bệnh sốt xuất huyết nhẹ, nhất là tại y tế cơ sở.
Tuy nhiên với việc sử dụng bài thuốc nào cho cộng đồng, trên số lượng
lớn, cần được nghiên cứu, thẩm định đạt kết quả. Mong Cô phối hợp với Sở
ngành y tế và Sở Khoa học công nghệ Hà Nội để báo cáo và cùng với các
cơ quan chức năng khác xem xét, quyết định.
Bé nhà em 3 tuổi, sức đề kháng yếu nên thường xuyên bị cảm sốt. Em tìm
hiểu được biết thông tin riêng bệnh sốt xuất huyết thì không được cho
trẻ dùng các thuốc nhóm aspirine để hạ sốt. Xin hỏi bác sĩ điều này là
như thế nào?
Kim Mai, 32 tuổi, Gò Vấp, TP HCM
Aspirin có tác dụng phụ là loét dạ dày tá tràng (hay còn gọi là đau bao tử) và có thể gây xuất huyết dạ dày, ói ra máu.
Bệnh sốt xuất huyết Dengue lại gây ra tình trạng rối loạn đông máu,
khiến cho cơ thể dễ bị chảy máu. Nhẹ thì xuất huyết dưới da với các chấm
đỏ trên da hoặc vết bầm. Nặng thì gây chảy máu răng, chảy máu cam, ói
ra máu hoặc tiêu phân đen.
Do vậy, khi bệnh nhân sốt xuất huyết Dengue uống aspirin, tình trạng
chảy máu sẽ trầm trọng hơn, có thể gây ra tình trạng xuất huyết dạ dày
dữ dội, nguy hiểm đến tính mạng.
Bác sĩ cho tôi hỏi cách nhận biết sốt xuất huyết. Bệnh này thường xảy ra ở những lứa tuổi nào? Trẻ em có bị không? Khi bị sốt xuất huyết thì phải làm gì? Cách phòng chống bệnh.
Nguyễn Thị Mỹ, 37 tuổi, 62 Thổ Quan - Khâm Thiên - Hà Nội
Người nào cũng có thể mắc bệnh sốt xuất huyết. Trẻ em, người lớn hay
thậm chí người già cũng có thể mắc bệnh. Do đó, sốt xuất huyết là chuyện
không của riêng ai. Mọi người phải cùng hành động phòng chống sốt xuất
huyết mới có thể tạo ra hiệu quả cao và triệt để. Hành động rất đơn giản
và không tốn thời gian. Mỗi tuần, mỗi gia đình hãy dành 10 phút
để thực hiện.
(1) Kiểm tra, phát hiện và diệt lăng quăng trong các dụng cụ chứa nước
sinh hoạt bằng cách thường xuyên súc rửa, đậy nắp kín các lu, khạp;
(2) Thay nước ở các bình bông; thả muối vào chén nước kê chân chạn;
(3) Dọn dẹp, loại bỏ vật liệu phế thải, hốc nước tự nhiên, không để lăng quăng phát triển, nguy cơ lan truyền bệnh SXH.
Kính thưa Phó giáo sư - tiến sĩ Phan Trọng Lân, đối với trẻ nhỏ trên 1
tuổi có nên dùng các sản phẩm thuốc thoa để phòng chống muỗi hay không.
Kính chào!
Hải Đăng, 29 tuổi, Q7 TPHCM
Mỗi loại hoạt chất trong thành phần của sản phẩm thoa để phòng chống
muỗi, được sử dụng có các lứa tuổi khác nhau. Do đó bạn cần sử dụng theo
đúng hướng dẫn của nhà sản xuất ghi trên nhãn và đã được Bộ Y tế cho
phép lưu hành.
Nhà tôi ở gần khu vực cầu Băng Ky, hàng năm cứ vào mùa này là muỗi xuất
hiện rất nhiều làm lây lan bệnh sốt xuất huyết. Năm nào địa phương cũng
cử người đi vớt bèo trên kênh để giảm bớt muỗi nhưng tôi thấy không
giải quyết được triệt để vì tình trạng ô nhiễm dọc kênh. Chúng tôi phải
chung sống với muỗi thế nào để đảm bảo không mắc bệnh? Nói thêm là ô
nhiễm trên kênh phần lớn do ý thức người dân xung quanh kém nên xả rác
bừa bãi ra môi trường.
Vân, 35 tuổi, TP HCM
Mỗi loại muỗi có thể truyền các bệnh riêng như sốt xuất huyết, viêm não
Nhật Bản B... Dù loại muỗi nào với số lượng lớn cũng gây ảnh hưởng đến
sức khỏe người dân. Để giải quyết gốc rễ của vấn đề này, cần phải loại
bỏ loăng quăng, bọ gậy, không để cơ hội phát triển thành muỗi. Nếu ngành
y tế chỉ phun hóa chất thì chỉ diệt được muỗi trưởng thành, sau 7 ngày
lại sinh ra muỗi từ loăng quăng, bọ gậy, hoặc có thả hóa chất diệt loăng
quăng hay không để phát triển thành muỗi, thì cũng cần số lượng lớn và
thường xuyên. Do đó cần sự tham gia của xã hội và cộng đồng:
1. Chính quyền các cấp chỉ đạo việc cải tạo vệ sinh môi trường, khơi
thông cống rãnh, không để tồn động các vũng nước động, bãi rác… phát
động các phong trào vệ sinh môi trường phòng bệnh.
2. Đối với cộng đồng, mỗi tuần, mỗi gia đình hãy dành 10 phút để thực hiện:
(1) Kiểm tra, phát hiện và diệt lăng quăng trong các dụng cụ chứa nước
sinh hoạt bằng cách thường xuyên súc rửa, đậy nắp kín các lu, khạp; (2)
Thay nước ở các bình bông; thả muối vào chén nước kê chân chạn; (3) Dọn
dẹp, loại bỏ vật liệu phế thải, hốc nước tự nhiên, không để lăng quăng
phát triển, nguy cơ lan truyền bệnh sốt xuất huyết. Trong nhà: Dọn dẹp
nhà cửa gọn gàng sạch sẽ, không treo quần áo bừa bộn để giảm bớt chỗ cư
ngụ của muỗi; Cho trẻ mặc áo dài tay, ngủ mùng kể cả ban ngày; Làm lưới
che cửa để hạn chế muỗi xâm nhập vào nhà; Dùng nhang xua muỗi, bình xịt
diệt côn trùng, vợt điện trong những giờ cao điểm muỗi thường hoạt động
(sáng sớm và chiều tối); Phun diệt muỗi trên phạm vi rộng lớn (tổ, ấp,
khu phố,...) chỉ thực hiện khi đúng chỉ định của cơ quan y tế địa phương
và do cơ quan y tế thực hiện.
Viện Pasteur TP HCM cảm ơn Chị đã thông báo và sẽ chuyển nội dung này đến y tế TP HCM để phối hợp giải quyết.